دندان‌ها نقش بسیار مهمی در سلامت جسمی، زیبایی چهره و حتی اعتماد به نفس افراد ایفا می‌کنند. از دست دادن دندان‌ها به هر دلیلی می‌تواند مشکلات متعددی در جویدن، صحبت کردن و ظاهر فرد به وجود آورد. به همین دلیل، دندان‌های مصنوعی یا پروتزهای دندانی به‌عنوان یک راه‌حل موثر برای جایگزینی دندان‌های از دست رفته توسعه یافته‌اند.

یکی از چالش‌های مهم در ساخت و نصب دندان مصنوعی، شرایط لثه بیمار است. افرادی که لثه‌ صاف یا اصطلاحاً لثه‌ تحلیل‌رفته دارند، معمولاً با مشکلات خاصی در زمینه نصب و نگهداری دندان مصنوعی روبه‌رو می‌شوند. در این متن تلاش می‌کنیم به‌طور کامل به این موضوع بپردازیم و انواع راهکارها و نکات لازم را بیان کنیم.

 

لثه صاف چیست و چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟

 

لثه صاف در اصطلاح به شرایطی گفته می‌شود که پستی و بلندی طبیعی لثه (که به نگهداری دندان مصنوعی کمک می‌کند) از بین رفته باشد. این وضعیت اغلب در اثر تحلیل استخوان فک به‌دنبال از دست دادن طولانی‌مدت دندان‌ها یا بیماری‌های لثه ایجاد می‌شود. در این شرایط، لثه حالت مسطح پیدا می‌کند و برجستگی (آلوئول) کافی برای گرفتن پروتز وجود ندارد و نیازمند دندان مصنوعی برای لثه صاف است. برخی مشکلات ناشی از لثه صاف عبارتند از:

 

تاثیر روانی و اجتماعی

 

آیا می‌دانستید بیش از 90٪ افرادی که با مشکل لثه صاف زندگی می‌کردند، پس از استفاده از راهکارهای دندان مصنوعی برای لثه صاف ، دوباره لبخند زدن و لذت غذا خوردن را تجربه کردند؟ یکی از مهم‌ترین تبعات لثه صاف که شاید کمتر به آن توجه شود، افت اعتماد به نفس در بیماران است. آن‌ها دائماً نگران این هستند که دندان مصنوعی‌شان در هنگام صحبت یا خندیدن جابجا یا حتی از دهان بیرون بیفتد. به همین دلیل ممکن است از حضور در جمع‌ها اجتناب کنند و روابط اجتماعی‌شان محدود شود.

 

لق شدن و بی‌ثباتی دندان مصنوعی

 

یکی از اصلی‌ترین وظایف پستی و بلندی‌های لثه (برجستگی‌های آلوئولار) ایجاد تکیه‌گاه طبیعی برای دندان مصنوعی است. زمانی که این برجستگی‌ها از بین می‌روند، دندان مصنوعی سطح کافی برای گیر پیدا نمی‌کند و به راحتی در دهان حرکت می‌کند. در نتیجه:

• هنگام جویدن ممکن است پروتز جابجا شود.
• در صحبت کردن فرد دچار مشکل می‌شود و صداهای نامطلوبی از برخورد پروتز با لثه ایجاد می‌گردد.
• فرد ناچار می‌شود مدام پروتز را با زبان یا انگشت به جای خود برگرداند که این موضوع بسیار آزاردهنده است.

 

زخم و التهاب بافت نرم

 

وقتی دندان مصنوعی به‌خاطر نبود پشتیبانی کافی لق می‌شود، مدام روی لثه حرکت می‌کند و باعث سایش، خراشیدگی و زخم در بافت نرم لثه می‌شود. این زخم‌ها می‌توانند دردناک بوده و حتی به عفونت‌های مکرر منجر شوند.

 

کاهش قدرت و کارایی جویدن

 

بی‌ثبات بودن دندان مصنوعی در لثه های صاف موجب می‌شود که فرد نتواند به درستی غذا را بجود. این مشکل ممکن است منجر به محدودیت در رژیم غذایی فرد شود، چرا که او ناچار است از خوردن برخی مواد غذایی سفت یا فیبری پرهیز کند. در درازمدت این مسئله می‌تواند به سوء تغذیه یا مشکلات گوارشی نیز بینجامد.

 

اختلال در تکلم

 

تلفظ صحیح برخی حروف، به‌ویژه حروف سایشی و انفجاری (مانند س، ش، ت، پ)، به پایداری و جایگیری مناسب دندان‌ها در دهان وابسته است. وقتی دندان مصنوعی به علت صاف بودن لثه لق باشد، فرد در ادای درست کلمات دچار مشکل شده و ممکن است دچار لکنت یا تغییر صدا شود.

 

 

بهبود وضعیت دندان مصنوعی برای لثه صاف

 

با پیشرفت علم پروتزهای دندانی، راهکارهای متعددی برای بهبود وضعیت دندان مصنوعی در افراد دارای لثه صاف به وجود آمده است. این راهکارهای استفاده از دندان مصنوعی برای لثه صاف شامل طراحی خاص پروتز، استفاده از مواد و فناوری‌های مدرن و حتی درمان‌های کمکی می‌شود.

 

دندان مصنوعی کامل با طراحی اختصاصی

 

یکی از رایج‌ترین و ابتدایی‌ترین روش‌ها برای این افراد، ساخت دندان مصنوعی کامل (Full Denture) است. در این روش، دندانپزشک با دقت فراوان از لثه بیمار قالب‌گیری می‌کند. سپس با استفاده از تکنیک‌های خاص طراحی، سعی می‌شود سطح تماس بین پروتز و بافت لثه به حداکثر برسد. همچنین معمولاً این نوع دندان مصنوعی ثابت دارای «فلنج‌های بلند» یا همان لبه‌های جانبی است که با قرار گرفتن در عمق و عرض بیشتری از وستیبول (فضای بین گونه و لثه)، باعث افزایش گیر می‌شود.

 

مزایا

 

• هزینه مقرون‌به‌صرفه: نسبت به روش‌های پیشرفته‌تر مثل ایمپلنت، بسیار اقتصادی‌تر است.
• بدون نیاز به جراحی: کاملاً غیرتهاجمی و مناسب برای افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند یا شرایط انجام جراحی را ندارند.
• قابل تنظیم و اصلاح: در صورت تغییر فرم لثه می‌توان آن را ری‌لاین یا دوباره ساخت.

 

معایب

 

• وابسته به شکل لثه: در لثه‌های کاملاً صاف، حتی با طراحی دقیق ممکن است گیر ایده‌آل به دست نیاید.
• نیاز به تعویض یا ری‌لاین: به مرور زمان و با تحلیل استخوان، پروتز لق می‌شود و باید اصلاح گردد.

 

 

ری‌لاین (Reline) یا بازسازی سطح زیرین دندان مصنوعی

 

ری‌لاین یکی از روش‌های ساده، سریع و مؤثر برای بهبود گیر و تطابق دندان مصنوعی است. طی این فرآیند درمان صاف شدن لثه، سطح زیرین پروتز که روی لثه می‌نشیند، مجدداً با مواد مخصوص (آکریل نرم یا سخت) بازسازی می‌شود تا کاملاً با فرم جدید لثه بیمار منطبق گردد.

 

چه زمانی کاربرد دارد؟

 

• وقتی چند ماه یا چند سال از استفاده از دندان مصنوعی گذشته و لثه دچار تحلیل شده است.
• وقتی بیمار از شل شدن یا زخم شدن لثه به دلیل فشار نامناسب پروتز شکایت دارد.
• در افرادی که نمی‌خواهند فعلاً پروتز جدید بسازند.

 

دندان مصنوعی متکی بر ایمپلنت (Overdenture)

 

در این روش که امروزه به عنوان «استاندارد طلایی» برای بیماران بی‌دندانی فک پایین شناخته می‌شود و بهترین دندان مصنوعی برای لثه های تحلیل رفته است، ابتدا چند عدد ایمپلنت (معمولاً ۲ تا ۴ عدد) در فک کاشته می‌شود. سپس پروتز بر روی این ایمپلنت‌ها قفل می‌شود یا به آن‌ها متصل می‌گردد. این کار باعث می‌شود پروتز به طور کاملاً محکم در جای خود قرار گیرد و هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن حرکت نکند.

 

مزایا

 

• بالاترین میزان ثبات: حتی در لثه‌های بسیار صاف، پروتز حرکت نمی‌کند.
• جلوگیری از تحلیل بیشتر استخوان: چون نیروها به ایمپلنت منتقل می‌شود، استخوان فک کمتر تحلیل می‌رود.
• راحتی و افزایش اعتماد به نفس: بیمار بدون ترس از افتادن پروتز می‌تواند به‌راحتی بخندد و صحبت کند.

 

معایب

 

• نیاز به جراحی: باید ابتدا عمل کاشت ایمپلنت انجام شود.
• هزینه بالا: از نظر مالی به مراتب گران‌تر از سایر گزینه‌هاست.
• نیاز به تراکم استخوان کافی: در صورت تحلیل شدید استخوان، ممکن است نیاز به پیوند استخوان باشد.

 

 

استفاده از چسب‌های مخصوص دندان مصنوعی

 

یکی از راهکارهای موقت و ساده برای افرادی که با لق شدن پروتز خود مشکل دارند یا به هر دلیلی نمی‌توانند درمان‌های دیگر را انجام دهند، استفاده از چسب‌های دندان مصنوعی (Denture Adhesives) است. این چسب‌ها به صورت کرم، پودر یا نوار در داروخانه‌ها موجود هستند و با ایجاد پیوند موقتی بین پروتز و بافت لثه، ثبات نسبی به پروتز می‌دهند.

 

مزایا

 

• سهولت استفاده: بدون نیاز به مراجعه دندانپزشک و می‌توان در منزل استفاده کرد.
• افزایش موقتی گیر: مخصوصاً در مراسم، مهمانی‌ها یا جلسات مهم، آرامش خاطر بیشتری به بیمار می‌دهد.
• هزینه کم: بسیار ارزان‌تر از روش‌های دیگر.

 

معایب

 

• اثر موقتی: چسب‌ها معمولاً یک روزه هستند و باید هر بار تمدید شوند.
• امکان ایجاد تحریک یا آلرژی: برخی بیماران به ترکیبات چسب حساسیت دارند.
• پنهان کردن مشکل اصلی: استفاده مداوم از چسب به جای رفع اصولی مشکل (مثل ری‌لاین یا ایمپلنت) فقط وضعیت را به تأخیر می‌اندازد.
• طعم و حس ناخوشایند: برخی افراد از طعم و بافت چسب در دهان راضی نیستند.

 

 

نکات مراقبتی مهم برای افراد دارای لثه صاف

 

داشتن لثه صاف باعث می‌شود که مراقبت از دندان مصنوعی برای لثه صاف اهمیت دوچندانی پیدا کند. زیرا هرگونه زخم یا تحریک می‌تواند تحمل پروتز را برای بیمار دشوارتر کند.

 

رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان مصنوعی

 

پاکیزگی دهان و دندان مصنوعی اولین و مهم‌ترین گام در مراقبت از لثه صاف به شمار می‌رود. با رعایت نکات زیر می‌توانید از بروز التهاب، زخم یا بوی بد دهان پیشگیری کنید:

• تمیز کردن روزانه پروتز: دندان مصنوعی باید حداقل یک بار در روز با مسواک نرم و شوینده مخصوص دندان مصنوعی (و نه خمیردندان‌های معمولی که ساینده هستند) به‌طور کامل تمیز شود. این کار مانع تجمع پلاک و باکتری می‌شود.
• شست‌وشوی دهان پس از هر وعده غذایی: پس از صرف هر وعده غذا، دهان خود را با آب ساده یا دهان‌شویه‌های ملایم بشویید تا ذرات غذا و باکتری‌ها از محیط دهان خارج شوند.
• خارج کردن پروتز در طول شب: توصیه می‌شود دندان مصنوعی در هنگام خواب از دهان خارج شود تا لثه‌ها در طول شب استراحت کنند و جریان خون در این ناحیه بهتر شود. پروتز باید در آب یا محلول مخصوص نگهداری دندان مصنوعی قرار گیرد تا خشک و شکننده نشود.

 

 

مراجعه منظم و دوره‌ای به دندانپزشک

 

افرادی که لثه صاف دارند، حتی اگر احساس درد یا مشکل خاصی نداشته باشند، باید هر 6 ماه یک‌بار برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنند. دندانپزشک در این جلسات:

• وضعیت سلامت لثه‌ها و بافت‌های نرم را بررسی می‌کند.
• تطابق و قرارگیری دندان مصنوعی را کنترل کرده و در صورت لزوم آن را دوباره تنظیم (ری‌لاین یا ربیس) می‌کند.
• علائم اولیه زخم یا عفونت را شناسایی کرده و پیش از پیشرفت مشکل، درمان مناسب را آغاز می‌کند.

این مراجعات منظم می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات جدی جلوگیری کند و کیفیت زندگی شما را به‌طور محسوسی افزایش دهد.

 

پرهیز از خوردن مواد غذایی نامناسب

 

افراد دارای لثه صاف و استفاده‌کننده از دندان مصنوعی برای لثه صاف باید در انتخاب مواد غذایی دقت بیشتری داشته باشند. به‌خصوص باید از خوردن مواد زیر تا حد امکان اجتناب کنند:

• غذاهای بسیار سفت یا خشک: مانند ته‌دیگ، آجیل سفت، آب‌نبات سفت یا گوشت‌های خشک که می‌تواند باعث لق شدن یا جابجایی پروتز شود.
• غذاهای چسبنده: مثل تافی، شکلات‌های کش‌دار و حلوا که ممکن است به پروتز بچسبند و آن را از جای خود حرکت دهند.
• غذاهای بسیار داغ: که ممکن است به‌دلیل کاهش حس دمایی زیر دندان مصنوعی، باعث سوختگی لثه شوند.

بهتر است غذا را در قطعات کوچک‌تر خرد کنید، به‌آرامی بجوید و از هر دو سمت دهان برای جویدن استفاده نمایید.

 

توجه به زخم‌ها، التهاب یا هرگونه ناراحتی

 

در صورتی که متوجه شدید در نواحی زیر دندان مصنوعی زخم، قرمزی، تورم یا درد ایجاد شده است، این موضوع را جدی بگیرید و در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید. چرا که:

• زخم‌های کوچک در صورت بی‌توجهی ممکن است به زخم‌های عمیق‌تری تبدیل شده و حتی عفونت کنند.
• وجود التهاب نشان‌دهنده فشار نادرست یا نامناسب بودن سطح تماس پروتز است که باید اصلاح شود.

هرگونه تأخیر در مراجعه می‌تواند درمان را دشوارتر و طولانی‌تر کند.

 

 

جمع‌بندی

 

داشتن لثه صاف چالش‌هایی را در استفاده از دندان مصنوعی ایجاد می‌کند، اما با پیشرفت علم دندان‌پزشکی، امروزه راهکارهای متنوع و موثری برای این مشکل وجود دارد. بسته به میزان تحلیل لثه، شرایط جسمی بیمار، توان مالی و انتظارات او، می‌توان از روش‌های مختلف دندان مصنوعی برای لثه صاف، همچون طراحی دقیق پروتز، ری‌لاین، استفاده از پروتز متکی بر ایمپلنت یا حتی چسب‌های مخصوص بهره گرفت.

توصیه می‌شود افراد پیش از تصمیم‌گیری، با یک متخصص پروتز مشورت کنند تا مناسب‌ترین روش با توجه به شرایط آن‌ها انتخاب شود.

 

سوالات متداول

 

• آیا دندان مصنوعی روی لثه صاف ثابت می‌ماند؟

با طراحی دقیق یا استفاده از ایمپلنت، می‌توان تا حد زیادی ثبات آن را تأمین کرد.

• دندان مصنوعی روی لثه صاف درد ایجاد می‌کند؟

اگر به‌خوبی فیت نشود، می‌تواند باعث زخم و درد شود و نیاز به اصلاح دارد.

• هر چند وقت یک‌بار باید دندان مصنوعی روی لثه صاف را عوض کرد؟

معمولاً هر ۵ تا ۸ سال، یا زودتر اگر لثه تحلیل بیشتری پیدا کند.