صفر تا صد روش صحیح مسواک زدن و مراقبت از دندان‌ها

در سال‌های اخیر، دندانپزشکان تاکید زیادی روی روش صحیح مسواک زدن داشته‌اند. این موضوع، به نتایج منتشرشده مطالعات در زمینه ارتباط مسواک زدن با سلامت کلی بدن، به‌ویژه قلب برمی‌گردد؛ مطالعاتی که نتایج آن در جهان صدا کرد و حتی صنعت بهداشت دهان و دندان و محصولات آن را نیز، متحول ساخت.  

حالا، همه می‌دانند که بیماری‌های دهان و دندان می‌توانند منجر به بیماری‌های قلبی، دیابت، مشکلات تنفسی و حتی زایمان زودرس شوند. به همین دلیل، روش صحیح مسواک زدن زبان و دندان بیش از اینکه یک عادت روزمره باشد، یک الزام پزشکی است. هدف این راهنمای جامع دکتر عبادیان، این است که اصول مسواک زدن به شکل صحیح و مؤثر در اختیارتان قرار گیرد.

بر اساس تحقیقات مختلفی که در زمینه روش صحیح مسواک زدن انجام شده، افرادی که زاویه ۴۵ درجه و حرکت دادن برس مسواک در جهت صحیح را حین مسواک زدن رعایت می‌کنند، تا ۲۷٪ پلاک کمتر و ٪ ۲۰ التهاب لثه کمتری نسبت به دیگران تجربه می‌کنند.

 

اولین گام: انتخاب ابزار مناسب

 

بهداشت دهان و دندان‌ها با انتخاب‌های درست شکل می‌گیرد. اگر تا امروز به مسواک مثل یک ابزار عادی نگاه می‌کردید و تصورتان از تمام مسواک‌ها یکسان بود، وقت تغییر فرا رسیده. بر خلاف تصور عموم، همه مسواک‌ها شبیه به هم نیستند و انتخاب مسواک خوب، روی روش صحیح مسواک زدن کودک و بزرگسال نقش بسزایی دارد.

فاکتورهایی مانند درجه سختی الیاف، اندازه برس مسواک، طراحی و جنس دسته و حتی تکنولوژی‌های به‌کاررفته در مسواک‌های برقی و مدل‌های پیشرفته، همگی در کارایی آن مؤثر هستند.در مورد خمیردندان و دهانشویه نیز، این موضوع باید مورد توجه قرار بگیرد. استفاده کردن از گزینه‌هایی که خاصیت درمانی دارند یا خمیردندان‌های تخصصی که برای اهداف خاص طراحی و فرموله شده‌اند، تفاوت بزرگی ایجاد می‌کند.

 

مسواک با الیاف نرم تا متوسط

 

مسواک‌هایی که برس آن‌ها از الیاف نرم (Soft) یا متوسط (Medium) ساخته شده، از این جهت می‌توانند بهترین گزینه برای اغلب افراد باشند که به مینای دندان و بافت لثه فشار ناچیز وارد می‌کنند. در مقابل، الیاف سخت و برس زبر مسواک، مخصوصا اگر روش صحیح مسواک زدن رعایت نشود، منجر به تحلیل لثه و سایش مینای دندان خواهد شد.

 

مسواک با سری کوچک و طراحی ارگونومیک

 

سری مسواک یا برس آن باید در اندازه مناسب طراحی شده باشد. اگر با مسواک‌هایی که سری کوچک‌تر دارند مسواک بزنید، احتمال اینکه بتوانید به انتهایی‌ترین دندان‌ها (مولرها) هم دسترسی داشته باشید و بهداشت دهان‌تان را کامل‌تر انجام دهید، بیشتر است.

 

 

مسواک برقی یا دستی؟

 

مطالعات نشان داده‌اند که مسواک‌های برقی و مدل‌هایی که حرکات نوسانی چرخشی دارند (Oscillating-Rotating) ، در حذف پلاک‌های دندانی مؤثرتر از مسواک معمولی دستی عمل می‌کنند. امروزه این مسواک‌ها برای کودکان و سالمندان که ممکن است نتوانند روش صحیح مسواک زدن را اجرا کنند، بهترین انتخاب هستند.

 

انتخاب بهترین خمیر دندان و دهانشویه

 

محصولاتی که برای بهداشت دندان‌ها و حذف عوامل بیماری‌زا در دهان و دندان در بازار موجودند، به‌عنوان یک عامل کمکی یا مکمل درمانی مهم در نظر گرفته می‌شوند. در این میان، فلوراید یک ماده اساسی است که متخصصان آن را مهم‌ترین عامل در نگهبانی از مینای دندان می‌دانند. فلوراید، به استحکام مینا و پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند و مصرف روزانه محصولاتی که حاوی درصد مشخصی از آن هستند، برای سلامت دهان و دندان ضروری است.

اگرچه مصرف بیش از حد فلوراید در کودکان ممکن است و منجر به فلوروزیس (بروز لکه‌های سفید روی دندان) شود، اما دوز مناسب آن هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان ایمن و سودمند است. افرادی که با مشکلات خاص مانند حساسیت دندانی، پلاک دندان، التهاب لثه یا عارضه دهان خشک مواجه هستند، باید از محصولات تخصصی مانند خمیر دندان حاوی نیترات پتاسیم یا زایلتیول استفاده کنند و موقع خرید خمیردندان و دهانشویه، به ترکیبات آن با دقت توجه کنند.

به خاطر بسپارید که دهانشویه‌های آنتی‌باکتریال مانند کلرهگزیدین یا ستیل‌پیریدیوم کلراید می‌توانند رشد باکتری‌ها را کاهش داده و در درمان التهاب لثه هم مؤثر عمل کنند. بااین‌حال، استفاده طولانی‌مدت از بعضی دهان‌شویه‌ها بدون تجویز پزشک شاید عوارضی مانند تغییر رنگ دندان‌ها را به دنبال داشته باشد.

 

 

نخ دندان و ضرورت استفاده از آن

 

گران‌قیمت‌ترین و پیشرفته‌ترین مسواک‌ها هم به تنهایی قادر به پاکسازی فضای بین دندان‌ها نیستند. در عوض، استفاده روزانه از نخ دندان به شرطی که اصولی باشد، پلاک‌های بین‌دندانی را حذف می‌کند و از تشکیل جرم و پوسیدگی ممانعت می‌کند. برای افراد با ناهنجاری دندانی یا فضای تنگ بین دندان‌ها، نخ دندان نازک یا موم‌دار طراحی شده و در بازار موجود است.

 

 

گام دوم: تکنیک صحیح مسواک زدن

 

بیماران متعددی هستند که هنگام مراجعه به دندانپزشک، از این شکایت دارند که علیرغم مسواک زدن منظم، دندان‌هایشان دچار پوسیدگی شده یا حتی بیماری به عصب و ریشه دندانشان نفوذ کرده است. اغلب اوقات علت این مشکل به عدم رعایت تکنیک صحیح مسواک زدن برمی‌گردد. بنابراین؛ علاوه بر تعداد دفعات مسواک زدن، آگاهی از روش صحیح مسواک زدن و اجرای دقیق آن نیز در جلوگیری از ایجاد بیماری‌های دهان و دندان اهمیت ویژه دارد.

دندانپزشکان توصیه می‌کنند که برای رسیدن به یک استاندارد مطلوب در سلامت دندان‌ها، باید باید حداقل دو بار در روز و هر بار به مدت ۲ دقیقه مسواک زد. مطالعات بسیاری نشان می‌دهند افرادی که کمتر از ۲ دقیقه مسواک می‌زنند، به‌طور میانگین تنها ۶۰% از پلاک‌ها را حذف می‌کنند.

برای درک و اجرای بهتر این فرآیند، می‌توانید از تکنیک زمان‌بندی در مسواک زدن کمک بگیرید؛ به این شکل که ۲ دقیقه را به چهار بخش ۳۰ ثانیه‌ای برای هر بخش دهان (راست بالا، راست پایین، چپ بالا، چپ پایین) تقسیم کنید. مشاهده فیلم روش مسواک زدن صحیح از منابع معتبر، می‌تواند به تقویت این عادت کمک کند.

• نکته مهم

فراموش نکنید بخش مهمی از بهداشت دهان و دندان، حفظ بهداشت زبان است. رعایت روش صحیح مسواک زدن زبان به کاهش بوی بد دهان و حذف باکتری‌هایی که روی سطح زبان تجمع کرده‌اند، کمک شایانی می‌کند.

 

تکنیک‌های استاندارد مسواک زدن

 

در ابتدا اشاره کردیم که اهمیت مسواک زدن به قدری است که آن را از یک عادت روزمره به یک الزام جدی در راستای سلامتی کلی بدن تبدیل کرده است. بنابراین؛ عاقلانه است که برای کسب حداکثر نتیجه، تکنیک علمی و موثری را به کار بگیرید. برای این کار، مسواک را با زاویه ۴۵ درجه نسبت به خط لثه نگه دارید، به‌طوری که الیاف همزمان به دندان و لثه برسند.

سپس، با انجام حرکت‌های دایره‌ای کوچک (نه حرکات افقی و فشاری) پلاک‌ها را بدون آسیب رساندن به بافت‌های اطراف حذف کنید. در این پروسه به سطوح بیرونی و داخلی (پشتی) دندان توجه کنید و تمیز کردن زبان را از قلم نیندازید. سطح زبان محل تجمع باکتری‌هایی است که منبع اصلی بوی بد دهان هستند. استفاده از بخش زبان‌پاک‌کن مسواک (معمولا پشت برس) یا زبان‌پاک‌کن‌های جداگانه گزینه ایدئالی است.

برای درک بهتر مراحل عملی و اصلاح عادت‌های نادرست، تمام این مراحل را در عکس روش صحیح مسواک زدن با دقت ببینید.

 

 

روش صحیح مسواک زدن کودک

 

بهترین کار برای حفظ سلامت دندان‌ها در بزرگسالی، ایجاد یک سنگ‌بنای محکم در کودکی است. آموزش روش صحیح مسواک زدن کودک، پایه و اساس خوبی برای شکل‌گیری عادات صحیح در آینده است. در ادامه، با آموزش اصول مسواک زدن کودکان و نکات مهم آن همراه ما باشید.

 

زمان شروع مسواک زدن در کودکان

 

شاید عجیب به نظر برسد که متخصصان زمان مناسب برای شروع مسواک زدن کودک را از همان دوران شیرخوارگی و پیش از پیدایش اولین دندان‌های شیری می‌دانند. در این مرحله استفاده از گاز استریل یا مسواک انگشتی نرم بدون خمیر دندان کفایت می‌کند و از نفوذ میکروب و باکتری به داخل لثه جلوگیری به عمل می‌آورد. از حدود ۲ سالگی به بعد می‌توان از خمیر دندان مخصوص کودکان استفاده کرد، به شرطی که به اندازه کمتر از عدس در هر نوبت باشد.

انتخاب مسواک نرم (Soft یا Extra Soft ) با سری کوچک و دسته ارگونومیک برای کودکان ایدئال است. اگر کودک شما در این امر همراهی نمی‌کند یا نیاز به انگیزه بیشتری دارد، مسواک برقی مخصوص کودک با طراحی فانتزی را امتحان کنید و برای تقویت این عادت، تشویق و پاداش‌های کوچک در نظر بگیرید.

 

بایدها و نبایدهای مسواک زدن کودک

 

• از خمیردندان بزرگسالان برای کودکان استفاده نکنید.
• برای کودکان زیر ۶ سال، خمیردندان حاوی ۱۰۰۰ ppm فلوراید و برای کودکان بالای 6 سال خمیردندان حاوی ۱۴۵۰-۱۵۰۰ ppm فلوراید توصیه می‌شود.
• کودکان زیر ۷ سال باید با نظارت والدین مسواک بزنند.
• هر مسواک را بعد از ۲ یا نهایتا ۳ ماه عوض کنید.

 

 

با براکت ارتودنسی چگونه مسواک بزنم؟

 

کسانی که تجربه ارتودنسی داشته‌اند، به خوبی با محدودیت‌های آن آشنا هستند. وجود براکت‌های ارتودنسی روی دندان‌ها نیاز به مراقبت از دندان‌ها را دوچندان می‌کند، زیرا خود دستگاه‌های ارتودنسی باعث تجمع پلاک و ذرات غذا می‌شوند و احتمال پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهند.

ارتودنتیست‌ها توصیه اکید دارند که برای مسواک زدن در طول دوره درمان از مسواک مخصوص ارتودنسی استفاده کنید. الیاف این مسواک نسبتا نرم است و دارای مرکزی با شیارهای متفاوت یا سری حلقه‌ای است که به آسانی اطراف سیم‌های ارتودنسی را تمیز می‌کند. برای اجرای روش صحیح مسواک زدن در دوران درمان ارتودنسی، ابتدا زاویه مسواک را ۴۵ درجه نسبت به لثه تنظیم کنید و به ‌آرامی با حرکات کوتاه و دورانی مسواک بزنید.

سپس، روی براکت‌ها را با حرکات ملایم تمیز کنید. مسواک بین دندانی (Interdental Brush)  که در داروخانه‌ها و مراکز معتبر موجود است، بهترین گزینه برای حذف مواد غذایی از اطراف براکت‌هاست. شستشوی کامل دهان با دهانشویه پس از مسواک زدن نیز، به جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها کمک می‌کند.

 

بعد از کشیدن دندان چگونه مسواک بزنم؟

 

اگر به تازگی دندانتان را کشیده‌اید، لازم است تا بهبودی کامل محل آن در روش مسواک زدنتان تغییر کوچکی بدهید. قبل از هرچیز به یاد داشته باشید رعایت بهداشت دهان و دندان‌ها در این دوره برای پیشگیری از بروز عفونت اهمیت ویژه دارد. در ۲۴ ساعت بعد از کشیدن دندان، به هیچ عنوان محل آن را با زبان، مسواک یا مواد غذایی تحریک نکنید و برای حفظ بهداشت، دهانتان را با سرم یا آب نمک رقیق شستشو دهید.

از روز دوم، روش صحیح مسواک زدن را طبق روال عادی ادامه دهید، درحالی‌که نزدیک ناحیه دندان کشیده‌شده را با حرکات ملایم و بدون فشار تمیز می‌کنید. انجام حرکات با شعاع کوچک و اجتناب از تماس مسواک با اطراف محل کشیدن دندان، به روند بهبود کمک می‌کند. در صورت مشاهده خونریزی غیرعادی یا بوی بد مداوم، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید. در غیر این‌صورت، بعد از گذشت یک هفته و بهبود کامل جای زخم، مجددا مسواک زدن عادی دندان‌ها را از سر بگیرید.

 

بهترین زمان مسواک زدن

 

برخلاف باور رایج، مسواک زدن بلافاصله بعد از غذاهای اسیدی مثل مرکبات و نوشابه مضر است. اسید موجود در این مواد غذایی مینای دندان را تضعیف می‌کند و مسواک زدن بلافاصله بعد از آن به سایش راحت‌تر مینای دندان منجر می‌شود. بنابراین؛ بهتر است حداقل ۳۰ دقیقه صبر کنید تا مجددا pH دهان متعادل شود و ریسک سایش مینای ارزشمند دندان کاهش یابد.

 

اشتباهات رایج در مسواک زدن

 

احتمالا برای شما هم تا امروز مسواک زدن امری پیش ‌پا افتاده و از روی عادت بوده است. اما اگر تصمیم دارید سلامت دندان‌هایتان را تضمین کنید و از این به بعد روش صحیح مسواک زدن را در پیش بگیرید، عاداتی هستند که لازم است آن‌ها را کنار بگذارید.

• فشار زیاد هنگام مسواک زدن

بر خلاف تصور عموم، هرچه فشار مسواک روی دندان‌ها بیشتر باشد، دندان‌ها تمیزتر نمی‌شوند. در واقع، فشار آوردن زیاد باعث تحلیل لثه، نمایان شدن ریشه دندان و بروز حساسیت دندانی می‌شود.

• حرکات افقی مسواک

حرکت رفت و برگشتی (افقی) مسواک روی دندان‌ها در هر ردیف، مرور زمان باعث آسیب به مینای دندان، ایجاد ترک‌های میکروسکوپی و حتی مشکلات لثه می‌شود. حرکات دایره‌ای یا بالا و پایین مسواک بهترین حرکات برای تمیزشدن دندان‌ها بدون آسیب زدن به آن‌ها هستند.

• استفاده طولانی از یک مسواک

فرقی نمی‌کند چه برند یا چه مدل مسواکی دارید، حداکثر بعد از ۳ ماه باید آن را عوض کنید. الیاف فرسوده نه ‌تنها خاصیت پاک‌کنندگی ندارند، بلکه ممکن است به لثه آسیب بزنند و خود عامل انتقال میکروب و باکتری باشند.

• بی‌توجهی به زبان و لثه

بهتر است درباره اهمیت روش صحیح مسواک زدن زبان بیشتر بدانید. در بهداشت دهان و دندان، فقط دندان‌ها نیاز به تمیز شدن ندارند. با نادیده گرفتن لثه و زبان، شرایط را برای ملتهب شدن لثه و افزایش بوی بد دهان فراهم می‌کنید.

 

 

رعایت روش صحیح مسواک زدن، سرمایه‌گذاری بر سلامت عمومی

 

اگرچه لبخند زیبا و سالم، دلنشین است؛ دلایل ارجحی وجود دارند که اهمیت روش صحیح مسواک زدن را دوچندان می‌کنند. سلامت قلب و عروق، پیشگیری از بیماری‌های مزمن و رفع بوی بد دهان، از جمله دلایلی هستند که رعایت تکنیک‌های صحیح مسواک زدن را برجسته‌تر می‌کنند.

از امروز، با انتخاب محصولات مناسب دهان و دندان، توجه به اصول علمی و پرهیز از عادات غلط مسواک زدن، در حفظ سلامت دهان و پیشگیری از بیماری‌های جدی‌تر بکوشید و دندان‌های سالم و زیبا داشته باشید. مراجعه منظم به دندانپزشک (حداقل سالی دوبار) برای چکاپ و جرم‌گیری نیز، تکمیل‌کننده این مراقبت از دهان و دندان است.